دعوت به حق و عدل، مطالبه اساسی علامه حکیمی

دعوت به حق و عدل، مطالبه اساسی علامه حکیمی است

گزارش سخنرانی دکتر فرشاد مؤمنی در چهارمین سالگرد علامه حکیمی. تالار علامه امینی، مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی اخوان دستمالچی.

با اظهار خوشوقتی از حضور در چهارمین نشست سالگرد علامه حکیمی در این مؤسسه ارجمند. هسته اصلی اندیشه های استاد حکیمی، مطالبه حق و مطالبه عدل است. به ویژه برای کسانی که خود را اهل هدایت می نامند و به آن می بالند و در ریشه های انقلاب اسلامی هم گفته می شود که نود درصد مطالبات مردم در انقلاب اسلامی، مطالبه حق و عدل بوده است. چگونه می شود در چنین جامعه ای شاهد نادیده انگاری آنها و بلکه عمل کردن بر خلاف آنها باشیم؟! اجمالا می شود گفت که آمیزه ای از جهالت و تحاهل و نادیده انگاری مسأله خطیر عدالت، بی عملی و بی رغبتی به این مسأله سرنوشت ساز را به نمایش می گذارد.

امیدوارم آنان که در خلاف این مسیر عمل می کنند به راه درست بازگردند زیرا با این جهالت یا تحاهل، هم خود زیان می کنند و هم بزرگترین ظلم‌ها را در حق بندگان خدا روا می دارند. البته اگر مسأله مبتنی بر جهل باشد کار آسانتر است و می شود در باره علل و عوامل آن گفتگو کرد. آنها کافی است بنگرند که تمام دستاوردهای بازار آزاد مبتنی بر رقابت عادلانه است. در حالیکه در بازار کنونی ما، نود درصد تسهیلات به بخش کوچکی تعلق می گیرد و پنجاه درصد مردم تا پایان عمرشان اصولاً قادر به گرفتن هیچگونه تسهیلاتی نیستند.

توماس پیکتی می گوید هیچ عنصری به اندازه نابرابری‌های ناموجه، قدرت توجیه گری جنگ ها را در دویست و پنجاه سال گذشته ندارد. مطالعه درباره طول و عرض هزینه هایی که بشر برای جنگ های اخیر کرده است خیره کننده است. هزینه جنگ جهانی دوم به بیش از چهار هزار میلیارد دلار رسیده است. هزینه های مستقیم جنگ ایران و عراق صدور پنجاه میلیارد دلار بوده است. اینها بخشی از هزینه های غفلت از عدالت و هزینه های آن است.

بزرگداشت علامه حکیمی به این جهت است که پیامبر گونه در این زمینه هشدار می دهند. به ویژه اینکه حاکمان باید راهنمایی های مصرح در دین را در این زمینه ها نیز مد نظر داشته باشند. این از قله های اندیشه حکیمی است که می گوید فلسفه اندیشه من بر سه ستون استوار است: توحید و عدالت و کرامت انسان.

از نظر من پافشاری وی بر عدالت بر پای افشردن وی بر انسان شناسی قرآنی تکیه دارد. اسلامی که برای همه انسان ها یک حقوق حداقلی را در نظر می گیرد. بدون آنکه به اختلاف طبقات و نژاد کاری داشته باشد.

کاش مجال بود تا با مقایسه دیدگاههای انسان شناختی دیگر، اندیشه او را بررسی کنیم. بر همین مبنا ایشان به تغییر روش نظر دارد و انقلاب را با تغییر افراد و آدمها به تنهایی قابل تحقق نمی داند. همچنانکه او در آشنایی با رنج انسان را از خردسالی داشت. بسیاری کسانی که او را می شناختند از او به عنوان «چشیدن خودخواسته طعم فقر» یاد کرده اند.

آثار بهشتی و مطهری و محمد باقر صدر و حکیمی باید مورد توجه باشد زیرا نوع قرائت دین خدا به این صورت بسیار متفاوت می شود. حکومت گران را باید به تأمل در سیاست های شکست خورده و دور از عدالت همواره باید فراخواند. عدالت مورد نظر حکیمی هم آسیب های گذشته و موجود جامعه را نشان می دهد و هم امید به آینده را و راهکار برون رفت از آسیب ها را نشان می دهد.