دفاعی سست از جمله “نواقص العقول”
نگارش در تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۵ | ارسال شده در بخش گاه نوشت ها | ۳ نظر
دیروز به لطف یکی از پژوهشیان گرامی، در جریان مطالعه یک گزارش از نشستی قرار گرفتم که چند روز پیش تر در جامعه الزهراء قم صورت گرفته است و موضوع آن به نهج البلاغه مربوط می شود که یکی از حوزه های مطالعه و تحقیق ما در این سالها بوده است -به لطف خدا-. نطریه پرداز نشست نامبرده، خانم ناهید طیبی است که شناخت بیشتری از ایشان جز گفتار حاضر ندارم. سپس آقای حسینیان مقدم عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به ایراد سخنرانی در نقد گفتار خانم طیبی پرداخته است. پس از خواندن گزارش مذکور به نوبه ی خود در سخنرانی منتقد، ادعاهای قابل نقدی دیدم که گذشته از سستی دلایل آنها، که در جای خود باید گفته شود، اشکال بزرگتری در آن وجود دارد و آن مغالطه پنهانی است که گوینده برای رد یک نظریه، به جای استدلال آوری، به طرح ادعاهایی نااستوار و یا مخدوش می پردازد که اثبات شدنی نیستند و گوینده آن نیز هیچ تعهدی به اثبات آنها ندارد. برای نمونه برخی از این موارد را که در تیتر ها گزارش شده است در اینجا می آورم تا درشت تر دیده شده و به دقت در آنها تامل شود. منبع اصلی؛ خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) http://www.iqna.ir/fa/news/3501692/تعبیر-نواقصالعقول-دلیل-تحقیر-زنان-نیست منبع دوم؛ دانشنامه زن مسلمان منبع سوم؛ مهرخانه http://mehrkhane.com/fa/news/26428/تعبیر-نواقصالعقول-دلیل-تحقیر-زنان-نیست-خطبه-جعلی-نیست ۳ نظر برای این مطلبیک نظر بگذارید |
کتاب ها![]() مشعل معرفت، ارجنامه آیتالله سیدجعفر سیدان(۲جلدی)
(۳ اردیبهشت ۱۴۰۰)
مشعل معرفت؛ ارج نامه حضرت آیت اللّه سیّد جعفر سیّدان(دوره ۲ جلدی، جلد اول ۷۷۶ ، جلد دوم ۸۷۲صفحه) تهیه کنندگان، مجموعه فرهنگی امام صادق(ع) میبد، مؤسسه معارف اهلبیت(ع)، نشر مؤسسه معارف اهلبیت (ع)، شمارگان ۵۰۰ دوره، اول، قم ۱۳۹۵. «مشعل معرفت» عنوان اثری دو جلدی است که در کارنامۀ آثار منتشر شده از سوی مجموعه […] ![]() انتشار کتاب ایمان فیلسوفان
(۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۲)
کتاب “ایمان فیلسوفان”، اولین شماره از مجموعه “سخن امروز” از چاپ خارج شد و در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بر روی پیشخوان فروش انتشارات «دلیل ما» قرار گرفت. جامعۀ دینی همواره به اندیشه هایی تازه و نوین نیاز دارد که بتواند به ماندگاری آن و پایداری و استواری اش کمک کند.سخن امروز در […] ![]() چکیدۀ کتاب دانش مسلمین
(۲۰ مرداد ۱۳۹۱)
در آستانه ماه مبارک رمضان پنجمین کتاب از مجموعه کتاب امروز از چاپ خارج شد. این کتاب برای فهم عمق دانش مسلمین و آشنایی با دستاوردهای آنان مفید و بایسته است. در این کتاب طی دوازده فصل درباره زمینه های متنوع فرهنگ مسلمین و گستره اطلاعات گوناگون آن مطالبی بیان شده است. این فصول عبارتند […] ![]() چکیدۀ کتاب حماسه غدیر
(۲۰ مرداد ۱۳۹۱)
چهارمین شماره از مجموعه “کتاب امروز” به چاپ رسید. به منظور تدوین چکیده هایی مناسب از کتاب های مفید و تأثیر گذار باز هم مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) به مدد الهی موفق گردید تا چکیده اثری دیگر را به خوانندگان تقدیم کند. کتاب حماسه غدیر نوشته ی استاد حکیمی در ۳۵۲ صفحه در قطع […] ![]() چکیدۀ کتاب جامعه سازی قرآنی
(۲۰ مرداد ۱۳۹۱)
سومین شماره از مجموعۀ “کتاب امروز” که در سال ۱۳۹۰ به چاپ رسید. در این کتاب بخشی از مباحث مورد نیاز نسل جوان در قالب شش مقاله مورد توجه قرار گرفته است. در پشت جلد کتاب چنین آمده است: علامۀ حکیمی به یاری مطالعات گسترده و اطلاعات ژرف فقهی ـ حدیثی که با خود دارد، […] ![]() چکیدۀ کتاب مکتب تفکیک
(۱ فروردین ۱۳۹۱)
دومین شماره از مجموعۀ “کتاب امروز” است که با طرح و نظارت و مقدمۀ حسین انصاری به چاپ می رسد. کتاب مکتب تفکیک از آثار استاد حکیمی است؛ که با نثری فاخر و مستند؛ بهترین کتابِ معیار برای شناخت مکتب معارفی خراسان به شمار میرود. اکنون خلاصه و چکیدهای از آن فراهم شده است تا خوانندگان به آسانی به محتوای کتاب دسترسی پیدا کنند. ![]() مکتوب سبز
(۲۸ اسفند ۱۳۹۰)
پشت جلد کتاب نوشته است: ![]() گاه نوشت هاسکوت و گفتار شافعی در بارۀ حضرت موسی بن جعفر(ع)
(۷ اسفند ۱۴۰۰)
فضائلی برای ائمه(ع) و از جمله، امام موسی کاظم علیه السلام در کتب اهل سنت ذکر شده است که گاهی علی رغم درست و واقعی بودن بخش بزرگی از آنها، همچنان نیازمند تحلیل است تا شخصیت گویندگان آن فضائل و انگیزه ها و اهداف آنان و همچنین میزان محافظه کاری آنان در بازگویی حقایق پیرامون […] آیت الله صافی گلپایگانی به دیدار معبود، پر کشید
(۱۲ بهمن ۱۴۰۰)
روح الهی حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایکانی، پس از یک قرن، تقوا و مجاهدت و خدمت های شایگان به آرمانهای تشیع و مرزبانی از حریم ولایت اهل بیت علیهم السلام به جوار رحمت و رضوان الهی پیوست و با فقدان او، رخنهای در بنای مرجعیت علمی تقوایی و ولایتی قم پدیدار ماند. این ضایعه […] من غباوه أبی سفیان
(۲۰ دی ۱۴۰۰)
روی أن أباسفیان، لعنه الله، وقف علی قبر سید شهداء الاحد؛ حمزه بن عبدالمطلب(رض) و قال: یا أباعماره، لقد قاتلتنا علی أمر صار الینا!؟ اقول: لقد اجاب الامام علی بن ابیطالب علیه السلام عن هذا المنطق الواهی، علی ما فی نسخه نهج البلاغه، الیک نصها: ظنّ خاطئ: حَتَّى یَظُنَّ الظَّانُّ أَنَّ الدُّنْیَا مَعْقُولَهٌ عَلَى بَنِی […] یادداشتی بر آیین رونمایی از ترجمه فارسی دانشنامه امام امیرالمومنین ع
(۳ آبان ۱۴۰۰)
در خبرها آمده است که دیروز (یکشنبه) دوم آبان ۱۴۰۰، آیین رونمایی از ترجمه فارسی دانشنامه ۱۱ جلدی امام امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع) تالیف استاد باقر شریف القرشی روز یکشنبه در بیت آیت الله فقید بروجردی، با حضور آیت الله سیدمحمدجواد علوی بروجردی از استادان برجستهحوزه علمیه قم برگزار شد. حجت الاسلام رضا مختاری مدیر […] یک و دو در کار پژوهش، کار دستمان داد.
(۳ خرداد ۱۴۰۰)
در جلسۀ پژوهشی دیروز عصر میبد، اتفاقی افتاد که بعداً دستمایۀ خنده من و دوستان در جلسه شام تودیع دیشب در خانه دکتر قاسمی شد. قصه این بود که دیروز عصری، در پانزده دقیقه آخر جلسۀ میبد به شرح و توضیح «سرمطلب» پژوهشی جلسه وارد شدم و آن را مفصل شرح و توضیح دادم. […] بهره و استفادۀ روز قدر را از دست ندهید
(۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰)
چکیده مطلب بنابر منابع روایی و فقهی، روزهای قدر نیز همانند شبهای آن گرانقدر و با فضیلتاند. قدر روزهای این شبهای مبارک را باید دانست و از ساعات باقیمانده آن بیشترین بهره را برد. راهکارهای زیر به این منظور پیشنهاد می شود. دستور العمل اول: کار ادامه دعا و توبه به درگاه الهی است چه […] نشست «بانوی پیامدار کربلا» با حضور گروههای پژوهش دینی یک و دو
(۲۹ فروردین ۱۴۰۰)
ارسال شده در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ دیشب در شام غریبان وفات شهادت گونه بانوی صبر و استقامت، حضرت زینب کبری (س)، جلسه بزرگداشتی با نام و یاد «بانوی پیامدار کربلا» در تالار علامه حکیمی مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) میبد با حضور اعضای گروه پژوهش های دینی یک و دو برگزار گردید. در ابتدای […] تأویلگرایی بی معیار و دلبخواه، بلای جان قرآن است
(۱۹ فروردین ۱۴۰۰)
در همایش اندیشه منجی گرایی، فروردین ۱۴۰۰: «جهنم، درسته میگن حمیم، میگن غساق، میگن سوزان، میگن آب جوش و چرکین، ولی همۀ اینها واژه های سمبلیکه. هیچکدوم از این آیه ها یا واژه ها عینی نیست، خدا حقیقتا مارو نمی بره یه جایی که اونجا آب جوشه. اینها رو باید تأویل کرد، تبیین کرد، زبان […] پیرامون دیدار پاپ با آیت الله سیستانی
(۱۶ اسفند ۱۳۹۹)
دیدار پر اهمیت پاپ با آیت الله سیستانی امروز ۱۶ اسفند ۹۹ و چگونگی آن هواداران فراوان و البته منتقدان و مخالفانی داشت و از هر دو سوی مورد تمجید و دفاع یا نقد قرار گرفت. اما آنچه مهم است اینکه در چنین دیدارهایی معمولا نباید به توزین دو طرف دیدار کننده پرداخت بلکه بجای […] …تا باور کنید که ورزش، اصلا سیاسی نیست!
(۱۱ مهر ۱۳۹۹)
🔸 کجایند آنها که جار میزنند: ورزش سیاسی نیست ؟ مسابقات فوتبال به فینال می رسد و تیم ایرانی در برابر تیم عربستانی باید بازی کند. ورزش هم آشکار است که سیاسی نیست و این را همه لابد به خوبی می دانند از بس که بوقهای تبلیغات رسانه ای جهانی، داد زده و جار کشیده […] گفتگویی در اثبات «علم اسلامی»
(۱۰ مهر ۱۳۹۹)
بی هیچ مقدمه ای این گفتگو ها را دنبال کنید. گفتگوهایی که به دنبال نشر بیاناتی از آیت الله علوی بروجردی که اصالتا در نفی اقتصاد اسلامی ایراد شده است. طرح گفتگو از محمد رضایی وطرف های گفتگو، دو تن هستند که شخصیت اصلی جناب محمدجواد واعظی است و در یک پیام نیز جناب شیخ […] ![]() اطـــلاع رســـانیمنبرهای فروردین ۱۴۰۱خواندن دعای قبل از حلول سال_نو به روش مرحوم حافظیان🔴 جناب #سید_ابوالحسن_حافظیان (ره) از مشایخ مکتب تفکیک، صاحب علوم باطنی و استاد علوم غریبه و بزرگترین شاگرد شیخ حسنعلی نخودکی (ره) و آیت الله سید موسی زرآبادی(ره) بودهاند. مرحوم حافظیان برای ذکر و دعای قبل از حلول سال نو به طرزی خاص دستورالعمل فرمودهاند که بسیار مناسب است مورد مراقبه و عمل مؤمنان قرار گیرد و آن دستور العمل این است که دعای {یا مقلب القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول والاحوال حول حالنا الی احسن الحال بحق الصمد} را ٣٣ مرتبه بخوانند و خواندن دعا را طوری شروع کنند که پایان این ذکر با تحویل سال نو مقارن باشد. مثلا بین هفت تا ده دقیقه قبل از تحویل سال یک بند ۳۳ تایی از تسبیح را به دست گرفته و خواندن ذکر را شروع کنند تا آخرین مورد را همزمان با دقایق تحویل سال خوانده بشود. منبع ذکر #علوم_اسراری: ص۶۷ _____________ مزار سفیر ایرانی تبار حضرت ولیعصر، عجل الله تعالی فرجه۱۸ شعبان، سالروز وفات سفیر ایرانی تبار حضرت مهدی(عج) جناب شیخ ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی(متوفای ۳۲۶ق) است. وی سومین سفیر از نواب اربعه/چهارگانۀ امام عصر (ع) در دوران غیبت صغری بود که ارتباط شیعیان خاص از اهل سر و ولاء ، توسط آن جناب با ناحیۀ مقدسه ، به مدت حدود ۲۱ سال از سال ۳۰۵ تا ۳۲۶ قمری برقرار می گشت و توقیعات شریف حضرت به دست وی می رسید. رحمه الله و رضوانه علی سفراء الحجه سیما العلم للدین و الحجه للمذهب، صاحب السر و الباب الثالث للحجه، حسین بن روح النوبختی. 🆔 @menbar_ansari _____________ 🔹سخنرانی🔹 پنجشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ نماز زیارت ۲۲ موضوع: عبادت عاشقانه، حاصل سلوک شرعی🔹 سرکان، محله پایین، روبروی خیابان کمربسته، فاطمیه شهر سرکان @menbar_ansari 🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸 _____________ شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقانماه مبارک و خجستۀ رمضان ، ماه رحمت الهی و ضیافت آسمانی از راه رسید. تصویر هلال شب اول ماه مبارک سال ۱۴۰۱ در دامنه های الوند، در میانۀ ابرهای گسترده در افق شهرستان تویسرکان @menbar_ansari _____________ صلی الله علیک یا یا اباصالح 🔹سخنرانی🔹 از یکشنبه ۱۴ تا پنجشنبه ۱۸ فروردین ۱۴۰۱ سخنرانی ساعت ۲۱ تا ۲۱:۴۵ موضوع:
|
سلام
شب بخیر !
به نظرتون بهتر نیست به جای پیش داوری (روش روشنفکران ) ، این حدیث را نیز همانند احادیث دیگر بررسی کنید ؟ ( روش محدثین ، اصولیون یا اخباریون )
از جهت سند
از جهت محتوا و مطابقت وعدم مطابقت با احادیث دیگر
از جهت مطلق یا مقید بودن دستور امیرالمؤمنین
از جهت عام یا خاص بودن و . . .
یا علی
سلام و اوقات شما به خیر
جناب آقای م ج انصاری
اگر اندکی تامل شود می توان دریافت که هیچ پیشداوری در این نوشته وجود ندارد بلکه مسبوق به پزوهش های پیشینی است که در بررسی و نقد سندی/فقه الحدیثی از بخش یاد شده در خطبه ۸۸ نهج البلاغه بارها مورد بازنگری صاحب نظران قرار گرفته است. این بررسی های پیشینی در آثار نویسندگانی از استاد مطهری، علامه جعفری، و…تا معاصرانی مانند دکتر مهریزی، دکتر دلشاد تهرانی، ضیاء الدین مرتضوی، و…همانند خود اینجانب، وجود داشته است.
تا کنون نتیجه همه تلاش های پژوهشی در تاریخ پردازش متنی این فراز از نهج شریف، به پیدایش سه نظرگاه انجامیده است. یکی، پذیرش منطوق ظاهر لفظ خطبه بی هیچ دخل و تصرفی که به دیدگاه بخش زیادی از گذشتگان در تاریخ فقه و حدیث تعلق دارد. دوم، توجیه منطقی و سازگار خطبه با توجه به اصول انسان شناسی امام علی(ع) که نتیجه آن عدول از ظاهر خطبه است. سوم، بررسی سندی خطبه و باور یافتن به الحاقی بودن این بخش به کلام امام.
من به نوبه خود مانند بیشتر صاحبنظران معاصر به وجوه دوم و سوم گرایش دارم و طبعا بر آن پای میفشرم و تاکید دارم. مراد و مقصود از پزوهش پیشینی که گفتم همین مطلب است که تاریخچه ی آن گفته شد.
اکنون به حکم اتفاق بگوییم یا آن را توارد فکر بنامیم -که تفاوتی هم در نتیجه گیری نمی کند- اینجانب با نظریه پرداز جلسه ی یاد شده یعنی خانم طیبی هم عقیده و هم نظرم و به همین سبب با دلایل منتقد بر نظریه خانم طیبی مخالفت دارم. بر این اساس در نوشتار بالا به نقد نگاه منتقد پرداخته و سعی کرده ام تا ضعف انتقادات وی را بنمایانم و از دیدگاه پژوهشی خود و همفکرانم در باب فراز خطبه ۸۰، دفاع کنم.
اتفاقا بر این باورم، که اشکالات شما بر من وارد نیست بلکه بر منتقد مخالف در جلسه نظریه پردازی یعنی آقای حسینیان وارد است. زیرا همچنان که در بالا به صورت کلی، یادآوری کرده ام، دفاع منتقد از مفهوم برداشت شده در جمله نواقص العقول، دچار ضعف روش شناختی است. یعنی بر اساس مبانی دانش حدیث و درایه و رجال به دفاع نپرداخته است و به گونه ای اقناعی و خطابه ای با مسئله برخورد کرده است. جالب اینکه آقای حسامی داور گفتگو و گوینده سوم در آن جلسه نیز با اظهار اینکه “جای یک نهج البلاعه شناس در اینجا خالی بود” و بیان این مطلب که “این خطبه وزن سایر خطب را ندارد لذا نیازمند کار درایه الحدیثی است” و “ضرورت تحلیل گفتمانی خطبه” بر این ضعف علمی در سخن جناب حسینیان تاکید کرده است. مختصر این که اگر به گزارش ایکنا دوباره مراجعه کنید می بینید که گوینده ی سوم آرزو کرده است جای آن بود که متخصص دانش حدیث و درایه ای هم در پنل حضور میداشت تا لااقل پاسخگوی ابهامات موجود باشد.
بسم الله
امروز ۱۹ فروردین ۱۴۰۰ در کانال اخوی مکرم یادداشتی منتشر شده دیدم که حاوی اطلاعات درخوری برای روشنگری در زمینه نگاه نهج البلاغه به مسألۀ زنان است. جای خوشوقتی است که در این ارائه برای جانمایی جمله «نواقص العقول» در متن موجود نهج البلاغه دلایل سندشناسانه مفیدی مطرح شده است. متن را عیناً برای پیگیری طالبان آگاهی ارسال می کنم.
در ضمن آدرس متن مورد نظر که حاوی نقل سید بن طاووس از رسائل الأئمه کلینی ره است و در پایان نوشته به آن اشاره میشود چنین است:
«فکان أول من بایعنی طلحه والزبیر فقالا نبایعک على أنا شرکاؤک فی الامر فقلت لا ولکنکما شرکائی فی القوه وعونای فی العجز فبایعانی على هذا الامر ولو أبیا لم أکرههما کما لم أکره غیرهما وکان طلحه یرجو الیمن والزبیر یرجو العراق فلما علما أنی غیر مولیهما استأذنانی للعمره یریدان الغدر فاتبعا عائشه واستخفاها مع کل شئ فی نفسها علی. والنساء نواقص الایمان نواقص العقول نواقص الحظوظ فأما نقصان إیمانهن فقعودهن عن الصلاه والصیام فی أیام حیضهن وأما نقصان عقولهن فلا شهاده لهن إلا فی الدین وشهاده امرأتین برجل وأما نقصان حظوظهن فمواریثهن على الأنصاف من مواریث الرجال.» (کشف المحجه لثمره المهجه، السید بن طاووس، جلد : ۱ ، صفحه : ۱۸۱)
حسین انصاری
#نهج_البلاغه
#اعتبار_سنجی_خطبه_هشتاد
📝 چکیده ارائه محمد قندهاری در جلسه آخر کارگاه تصویر زن در نهج البلاغه
بخش ۱ از ۲
🔹خطبه ۸۰ نهجالبلاغه : “۱️⃣ معاشر الناس، إن النساء نواقص الإیمان نواقص الحظوظ نواقص العقول، فأما نقصان إیمانهن فقعودهن عن الصلاه و الصیام فی أیام حیضهن و أما نقصان عقولهن فشهاده امرأتین کشهاده الرجل الواحد و أما نقصان حظوظهن فمواریثهن على الأنصاف من مواریث الرجال. ۲️⃣ فاتقوا شرار النساء و کونوا من خیارهن على حذر و لا تطیعوهن فی المعروف حتى لا یطمعن فی المنکر ”
قرائن متعددی نشان میدهد آنچه به صورت متن کوتاه بالا در خطبه ۸۰ نهج البلاغه آمده است، مبتنی بر یکی از نقلهای نامهای از امیرالمومنین علیهالسلام است که آن حضرت وقتی بیرون کوفه (در قادسیه یا ذی قار) بودهاند، خطاب به شیعیان کوفه به رشتهی تحریر درآوردهاند. در واقع مطابق نقل تواریخ، این نامه در سال ۳۸ هجری و پس از دریافت خبر شهادت محمد بنابیبکر و سقوط مصر، در واکنش به ابهامات برخی شیعیان کوفه و در جهت جذب نیرو برای لشکر نوشته شد و آن حضرت در آن، وقایع پس از وفات پیامبر را به طور مختصر توضیح دادهاند و در ضمن آن به وقایع جنگ جمل نیز اشاره کردهاند. سید رضی نقلی از این نامه را در اختیار داشته که آن را قطعه قطعه کرده و قطعات مختلف آن را در قالب چندین خطبه و نامه (از جمله ضمن خطبه ۸۰) آورده است.
خوشبختانه این نامه به دلیل اهمیت فوق العادهای که داشته از طرق مختلفی ثبت و روایت شده و به دست ما رسیده است. با دقت و مقایسه این نقلها، مشخص میشود که این نامه دو تحریر دارد: نخست، یک تحریر مختصر که در کتب متقدمی چون الغارات و الامامهوالسیاسه نقل شده و دوم تحریر مفصلی که شامل همان تحریر مختصر به همراه توضیحات و حاشیههایی است که در لابلای فقرات نسخه دیگر قرار گرفته و تنها در کتاب المسترشد طبری آملی و رسائل الائمه کلینی (با تفاوتهایی در نقل) به جا مانده است.
بخش ۱️⃣ خطبه ۸۰ تنها در تحریر مفصل این نامه، آمده است که بنا بر نقل این تحریر، حضرت به هنگام ذکر وقایع جمل و یادکرد عائشه، به نکوهش کلی زنان پرداختهاند. (در مورد بخش دوم در ادامه سخن خواهیم گفت)
بر این اساس، برای داوری در مورد بخش ۱️⃣ خطبه ۸۰، ناگزیر باید در مورد نسبت دو تحریر مختلف این نامه با یکدیگر پژوهش کرد. بدین ترتیب اعتبارسنجی خطبه در گروی پاسخ به این سوال است که آیا نسخهی مفصل اصیل است و نسخهی مختصر، خلاصهشدهی آن است؟ یا آن که نسخه مختصر اصیل است و نسخه مفصل در اثر افزوده شدن اضافاتی متاخر پدید آمده است؟
برای این داوری باید از روشهای نقد تاریخی و نیز نقد متنی استفاده کرد.
🔹🔹🔹🔹
(۱)
برخی پژوهشگران که روی این خطبه کار کردهاند (برای نمونه خانم ناهید طیبی و خانم اسمر جعفری در مقالاتی مستقل) نقل المسترشد را به عنوان منبع این خطبه معرفی کرده و برای نشان دادن عدم اعتبار این نقل، بیشتر بر روی ضعف سندی آن (به خاطر حضور شعبی در سند) تکیه کردهاند. جدا از آن که در این تحقیقات به عدم نقل بخش ۲️⃣ خطبه ۸۰ در کتاب المسترشد توجهی نشده، به نظر میرسد پاسخ ارایه شده در مورد بخش۱️⃣ نیز همچنان خالی از ابهام نیست. چه آن که ضعف سندی منابع تحریر بلند، گرچه برای عدم اعتماد به نامه یا خطبه، تا حد خوبی بسنده است، اما دلیل کافی برای جعلی بودن این تحریر به شمار نمیرود.
(۲)
در بخش دوم ارائهام، تلاش کردم -شاید برای اولین بار- به این کاستیها بپردازم. با بازنگری در فرآیند تدوین نهجالبلاغه و توجه به بهرهگیری سیدرضی از کتب متقدم خود، نشان دادم که سید رضی بخش قابل توجهی از نهجالبلاغه را با بهرهگیری از کتاب قبلی خود: خصائصالأئمه تدوین کرده است. از جمله دو بخش ۱️⃣ و ۲️⃣ خطبه ۸۰، دو حکمت مستقل پیاپی همین اثر بودهاند که به هنگام انتقال به نهجالبلاغه، به طور سهوی در هم ادغام شدهاند. (اشاره اشتباه به خطبه بودن این متن نیز در اثر همین جابجایی ایجاد شده است.)
(۳)
همچنین در ادامهی ارائهی خود، بر اساس شواهد متعدد متنی نشان دادم که منبع سید رضی برای ثبت بخش ۱️⃣ خطبه در کتاب اول خود (خصائص الأئمه) نیز کتاب المسترشد نبوده و به احتمال بسیار زیاد، سید آن را از کتاب رسائل الأئمه شیخ کلینی نقل کرده است. خوشبختانه گزارشی از متن کامل تحریر مفصل نامه به نقل کتاب رسائل الائمه کلینی، به واسطهی کتاب کشف المحجه ابنطاوس به دست ما رسیده است؛ لذا امروزه میتوانیم متن منبع اصلی سیدرضی یعنی تحریر مفصل نامه را بدون اعمال تقطیعات سید رضی، ملاحظه کنیم و آن را مستقلا مورد بررسی قرار دهیم و در مورد اصالت بخشهای اختلافاتی دو تحریر مختلف نامهی مزبور داوری کنیم.