اینکه آیا اخباریگری موجب افول فلسفه شده است، پرسش قابل نقدی است.

نگارش در تاریخ ۱۶ آبان ۱۴۰۲ | ارسال شده در بخش گاه نوشت ها | هیچ نظری

کسی از فلسفه خوانده ها پس از ذکر فلسفه صدرایی و مسألۀ اصالت وجود و وحدت وجود آن، اینطور نوشته است که «پس از مکتب حکمت متعالیه، در اواخر صفویه، جریان اخباری گری موجب افول فلسفه شد.»

برای کسانی که -از منظر کلی- به قدرت ذاتیِ عقل و عقلانیت در برابر لسته‌ذهنی و جمود فکری ، باور دارد، این بخش از نوشته بالا ، پرسش برانگیز است.

یعنی واقعا فقط و فقط «جریان اخباری گری موجب افول فلسفه» شد؟ معقول است جریانی که به حسب محاسبه اهل فلسفه، مثلاً متحجر و ضد عقل خوانده می‌شود، به این سادگی بتواند جریان عمومی فلسفه را دچار افول کند؟

مگر اینکه مقصود از افول چیز دیگری باشد. مانند اینکه افول در حوزه شیعی قم یا نجف یا جای خاص دیگری مد نظر باشد.

یا آنکه موارد دیگری را در بررسی افول فلسفه باید سراغ گرفت که حتی ممکن است ارتباط مستقیمی با اخباری گری نداشته باشد و بلکه شاید اخباری گری نیز به گونه‌ای حاصل و نتیجه آن نگرش یا نگرش ها باشد.

یادمان باشد که به درستی گفته اند؛ پرسش درست، نیمی از پاسخ درست است.

نویسندگان مذهبی که هواداری از فلسفه اسلامی داشته‌اند، نوعاً در این زمینه، قدرت گرفتن اخباریگری را عامل اصلی می شناسند.

اکنون سخن در راستی آزمایی همین نظر است. همزمانی فرا آمدن اخباریگری با کندی یا توقف سیر فلسفه اسلامی ، دلیل علمی و کافی برای ضعف و افول فلسفه نیست. زیرا می تواند هر دو امر، زاییدۀ عامل یا پدیدۀ سومی باشد.

پیشتر نیز جوامع دیگری شاهد افول فلسفه بوده‌اند که مطالعۀ آنها نیز در این باره مفید است. به ویژه که فلسفه یونانی چنین پرونده ای در تاریخ خود دارد. همان فلسفه ای که در نوشته های مورد بحث به درستی، تبار اصلی فلسفه اسلامی شناخته می شود.

عوامل متعددی به عنوان پیشفرض در این افول قابل طرح اند؛ از عوامل درونی مانند غیر علمی بودن، ناکارامدی، ایستایی و فقدان پویایی، و… تا عوامل بیرونی به ویژه اجتماعی مانند انقلاب و تحول اجتماعی.

تفصیل غیر علمی بودن را در نقد فلسفه صدرایی باید پی گرفت. اما در اینجا همین اندازه اشاره به وجود ابتناء بر مباحث هیئت قدیم و حذف فلسفه سیاسی و سبک انگاری و بلکه مذمت دانش تجربی در مقوله طبیعیات حتی فلسفه سینوی، کافی است. خرافاتی مانند عقول عشره یا جاندار انگاری افلاک چندگانه را به این سیاهه باید افزود.

مطالب مرتبط

یک نظر بگذارید