صفحه نخست » مقالات


sahele khorshid

گام هایی بر ساحل خورشید (۱)



این مقاله، بخش اول از نوشتاری است در بررسی مضامین شعر استاد علامه محمد رضا حکیمی با عنوان «ساحل خورشید» که در نیمۀ دوم سال ۱۳۹۰ برای اولین بار به چاپ رسید و در نمایشگاه کتاب امسال عرضه گردید. این بخش را از آن رو که به مضمون توحید و عدل در شعر استاد حکیمی پرداخته و با نام و راه امام علی(ع) آمیخته است در شامِ زاد روز آن بزرگ مرد، هدیۀ دوستان فرهیخته و عدالت اندیش می کنم.
مضمون شعرها همیشه آینۀ نمایش احساسات و باورهای شاعران است. تفکر یک شاعر خوب، یا -درست تر بنویسیم- شعر یک متفکر شاعر، مانند خونی است که در رگ تاک جریان دارد؛ در واژه واژۀ شعر می چرخد و شور و نشاط و سرزندگی می آفریند. بر این پایه، پرداختن به مضامین شعری در شناسایی جایگاه شاعران اهمیت دیگری دارد. باید ابتدا در شعر، مضمون های بنیادین، نو و بدیع را جستجو کرد و سخنان راه گشا را سراغ گرفت و تنها مسحور زیبایی و آرایه های لفظی نگشت. بی شک، زبان شعر در دیوان شمس..


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۱۵ خرداد ۱۳۹۱
afarinesh

بررسی یک پرسش در بارۀ جبر آفرینش



آیا چنین پرسشی درست است که چرا انسان در به دنیا آمدن خود اختیار ندارد؟ یا این که چرا انسان در آمدن به دنیا و هستی یافتنش مجبور است؟ این ها پرسش هایی روز مره شده اند. بسیاری از جوانان چنین سؤالاتی دارند. هم چنان که یکی از همکاران پژوهشی ما خواهر ح.ز در همین باره از ما پرسیده اند.
برخورد های متفاوتی با این پرسش ها می شود. از نگاه سنتی این نگرش ها به دور از خداشناسی طبیعی و سنتی به حساب می آید. بیشتر نوعی چون وچرا در کار آفرینش و خداوندی خدا به شمار می رود. در نگاه دین داران متجدد و تا حدودی فلسفی مزاج، تحسین بر انگیز خوانده می شود. اما این گروه نیز از مشکلی به شدت رنجورند…


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۲۴ فروردین ۱۳۹۱
sadoogh_02[1]

نقش و جایگاه شیخ صدوق (ره) در فرهنگ تشیع



آثار شیخ تنها گزارش و روایت حدیث نیست بلکه هر جا که لازم دیده، به شرح حدیث پرداخته و یا در بحث فقهی و اجتهادی وارد شده است. این نظرها و دیدگاه‌ها بیشتر در متن کتاب‌ها پراکنده است. پژوهشگران حدیث و فقیهان مستقیم و غیر مستقیم با آرای وی درگیر هستند و باید به آنها توجه داشته باشند.
از ویژگی‌های آثار شیخ، توجه فراوان او به معانی متن است. مجموع آثار به جا مانده و گزارش شده‌ی شیخ صدوق، برای همگان چشمگیر و تحسین برانگیز بوده است. برخی شمار تألیفاتش را ۳۰۰ عنوان نوشته‌اند.هیچ شکی در این نیست که آثار شیخ به ترویج مذهب اثنا عشری انجامیده و در گسترش حدیث و فقه و کلام شیعه نقش بسزایی دارد. کاری که اکنون قابل انکار نمی‌تواند باشد. اما اینها چیزی جز کشف انگیزه اصلی شیخ از تألیف‌های گوناگون است . آیا مؤلف در پیدایش آثار خود ، تنها همین هدف کلی را نشانه رفته بوده است؟ فقط به ترویج و نشر می‌اندیشیده است؟ یا آنکه به گونه‌ای جزیی‌تر و نازک بینانه – بلکه واقع بینانه‌تر در پی دست یافتن به اهدافی بوده است که نشر و ترویج فرهنگ شیعه نیز در پوشش همان هدف قرار می‌گیرد؟ و بخشی از آن هدف بزرگ را شکل می‌دهد ؟


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۱ فروردین ۱۳۹۱
ashora

زینب (س)، بانوی خردمند بنی هاشم و قهرمان کربلا



زینب در کنار پدر (علی ع) و مادرش (فاطمه س) شاهد حوادث تلخ و تصمیم گیری های سخت بوده است. دوران انزوا و سکوت را درک کرده و راه های پایداری و مدارا را به خوبی آموخته است. تجربه های وی در عصر حکومت امام علی(ع) به اندوخته های خردمندانه اش شکلی قاعده مند می دهد. در این ایام او به تربیت زنان و هدایت آنان می پردازد. در کوفه نشست هایی در تفسیر قرآن برپا می کند. نقش او در تقویت بنیان های اجتماعی بسیار بر جسته تر می شود. پس از فاطمه زهراء(س) وجود او نقطه عطفی در تاریخ اسلام به شمار می رود. زندگی، تلاش، سخنان و مبارزات او را معیار کاملی برای سنجش جایگاه مطلوب زن در جامعه اسلامی می توان دانست.


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۱ فروردین ۱۳۹۱
001x

بازشناسی پیامبر(ص) در سایه سخن امام صادق(ع)



ضرورت بازشناسی تازه‌ی پیامبر(ص) به دو مسئله اصلی پیوند دارد. یکی این‌که نگاه سنت دینی، به ویژه قرآنی، ما را به الگوگیری از پیامبر(ص) و زندگی و منش او فرا خوانده است و شناخت الگویی از شخصیت پیامبر(ص) را وظیفه‌ی مؤمنان، خداباوران و آخرت شناسان می‌داند. مسئله دوم گستردگی و عظمت شخصیت پیامبر(ص) است.
به تعبیر مایکل هارت، “محمد(ص) برترین نفر در تاریخ بشریت بوده که بیشترین و بزرگ‌ترین تأثیر را در جامعه‌های انسانی معاصر خود و پس از خود برجای گذاشته است که هنوز نیز قدرتمندانه دنباله دارد و روز به روز بر دامنه‌ی آن می‌افزاید”. انسان‌های بزرگ مانند اقیانوس‌اند. هر تاریخ که به اکتشاف در آن‌ها پرداخته شود، پرده‌هایی تازه و رمزهایی ناگفته از آن‌ها خودنمایی می‌کند و…


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۲۹ اسفند ۱۳۹۰
aghle khod bonyad

ابهام زدایی از عقل خودبنیاد دینی



سال ها پیش استاد حکیمی در یکی از نوشته هایش که در مجله همشهری ماه (ش۹) متشر شده بود از عقل خود بنیاد دینی سخن گفت و سپس در کتاب ها و مقالات دیگری در این باره روشنگری هایی افزود. اکنون پس از گذر سال ها، هنوز پرسش های متعددی در باره ماهیت این عقل بر سر زبان هاست. هم چنان که نقد ونظر هایی نیز ابراز شده است. جدید ترین آن ها در خبر مناظره ای برگزار شده در مؤسسه “فهیم” که خبرگزاری رسا منتشر کرده، چنین است: «قبول کردن عقل خودبنیاد که مکتب تفکیک بیان می‌کند، لازمه‌اش تن دادن به نسبیت گرایی است بدین معنا که همه گفتمان های دینی حق است چون همه برای خود عقلی دینی دارند.»


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۲۸ اسفند ۱۳۹۰
001x

این خون نخسبد تا قیامت …



در واقع عاشورایی که تهدید کننده‌‌ی خلافت‌های باطل بود و موجودیت آن را به چالش جدی می‌کشانید و با آن درگیر می‌شد، اکنون می‌رفت تا خود به چالش کشیده شود و به منطقه‌ی درگیری و برخورد آراء تبدیل شود. گفتگوهای کلامی و جدال‌های تعصب آلود و جانبدارانه که از سوی وابستگان و یا هواخواهان امویان طرح و پیگیری می‌شد، جز تضعیف و یا محکومیت قیام عاشورا، هدف دیگری نداشت. حاصل اصلی این شیوه‌ها تیره کردن تاریخ و اهداف قیام کربلا بود. پاسخ‌های کلامی بزرگان شیعه مانند شیخ مفید در کتاب المسائل العکبریه و سید مرتضی و شیخ طوسی در کتاب الشافی و تلخیص آن نشانه‌ی ستیز بی‌وقفه مدرسه‌ی خلفا با مکتب عاشوراست.


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۲۸ اسفند ۱۳۹۰
molasadra[1]

نقد نظریه ی فلسفه سیاسی ملا صدرا و نسبت آن با مشروطه و…



بی تردید، ملا صدرا یکی از پرآوازه ترین و مطرح ترین فیلسوفان مسلمان و شیعه در کشور ما است. این فیلسوف ایرانی از دهه ۴۰ شمسی با پژوهش هایی که در زمینه ی احیاء آثارش صورت گرفت و در دهه های۵۰ و ۶۰ با توجهات کسانی مانند جلال الدین آشتیانی و علامه طباطبائی و مساعی هانری کربن و سپس دیگران در سرزمین خود ایران دوباره زنده شد و مورد توجه قرار گرفت. در این سال ها بیشتر از همه ی فیلسوفان گذشته ی ایرانی و اسلامی به ملا صدرا پرداخته و از آثارش استفاده شد. البته در ایران و نزد اندیشمندان و فلسفه دانان ایرانی و گرنه غربی ها هنوز هم به دوره فلسفه اسلامی پس از ابن رشد، بهای لازم را نمی دهند. زیرا غربی ها در نگاه “شرق شناسانه” اصولا به ملا صدرا نمی رسند. آنان فلسفه اسلامی را تا ابن رشد دنبال می کنند…


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۲۸ اسفند ۱۳۹۰
amini01

تأثیر نواندیشی و تجدد بر اندیشه و روش علامه امینی(ره)



درباره ی علامه امینی گزارش های متعددی وجود دارد . شاید به جرأت بتوان گفت که پاره‌ای از این گزارش‌های سطحی و نوشته شده قابل الگوگیری نیستند. سال تولد، دوران تحصیل، اساتید و آثار، تقریباً ًمسائلی است که در این نوشتارها تکرار می شود. در همین حال کمتر از چگونگی شکل گیری شخصیت، افراد یا کتاب‌های تأثیر گذار ، حوادث و رویدادهای تعیین کننده و مسافرت‌ها و … سخن به میان می‌آید. می‌دانیم که شکل گیری شخصیت کسانی مانند علامه امینی حاصل چندین و گاهی دهها عامل تأثیر گذار است. غفلت از این عوامل و فراموش کردن جایگاه مهم آنها زیانبار بوده و پذیرفتنی نیست. برای درک دقیق از شخصیت افراد، باید عوامل شکل دهنده‌ی شخصیت، به خوبی مطالعه و بررسی شود. معمولاً این عوامل را به دو دسته (عوامل) درونی و (عوامل) بیرونی تقسیم می‌کنند. عوامل وراثتی و روانی از دسته‌ی اول و عواملی چون:…


ادامه مطلب... | تاریخ نگارش : ۲۸ اسفند ۱۳۹۰